- Hier ligt daadwerkelijk een dam.
- De eerste versie wordt tussen 1204 en 1275 (vermoedelijk tussen 1265 en 1275) gebouwd in een vernauwing in de rivier.
- In de dam zit een “schutsluis” (vermoedelijk iets als op plaatje). Daarmee kan bij eb op hoge kracht worden gespuid, om de haven uit te schuren.
- Deze sluizen worden afgebroken in 1675.
Commandantshuis, vlak voor de Groote Industrieele Club
- De dam wordt groot genoeg voor een plein, dat de kern van de stad vormt. Eigenlijk zijn er eerst twee pleinen. De dam heet Middeldam, het westelijke deel ontstaat na 1390 en heet tot in de 16e eeuw de Plaetse.
- Schepen kunnen aanmeren bij de Dam om goederen te laden en te lossen, tot de demping van het huidige Damrak in 1841.
Links het oude stadhuis, in het midden de Nieuwe Kerk en rechts de Waag
Nieuwe Kerk
- Rond 1400 wordt de Oude Kerk te klein. In 1408 geeft de Bisschop van Utrecht toestemming voor een tweede parochiekerk. De bouw is dan al ver gevorderd.
- Oorspronkelijk zou het schip acht traveeën tellen, maar door ruimtegebrek worden dat er vijf.
- In de tweede helft van de 15e eeuw worden de zijbeuken gebouwd en komt er een reeks vensters in het bovenste gedeelte van het middenschip voor meer lichtinval.
De Nieuwe Kerk in de komende eeuwen:
- De Beeldenstorm treft ook de Nieuw Kerk en laat weinig over van het interieur. Na de Alteratie van 1578 nemen de Protestanten de kerk in gebruik. Op de plek van het oude hoofdaltaar komt in 1662 het grafmonument voor Michiel de Ruyter.
- De kerk doorstaat de stadsbranden van 1421 en 1452, maar in 1645 gaat het mis. Door werkzaamheden van loodgieters brandt de kerk helemaal af, op het koor en straalkapellen na. Na de brand wordt de kerk in laat-gotische stijl hersteld.
- In 1565 krijgt de Oude Kerk een nieuwe toren en de Nieuwe Kerk wil niet achterblijven. In 1565 zijn de fundamenten gelegd, maar het veranderende religieuze en politieke klimaat na de Beeldenstorm van 1566 maakt de uitvoer onmogelijk.
- In 1646 volgt een nieuwe poging. Jacob van Campen, ook de architect van het naastgelegen stadhuis, ontwerpt een toren in een gotische stijl. In 1647 gaan de laatste van de 6363 funderingspalen de grond in.
- In 1653 valt de bouw al stil door gebrek aan geld. De kosten voor het nieuwe Stadhuis vallen erg hoog uit. Ook lijkt het erop dat de stadsbestuurders niet graag een dominerende toren naast haar nieuwe prachtige stadhuis zien. Op veel schilderijen en prenten is de nog te bouwen toren al ingetekend.
- In 1783 wordt het voorste deel van de onvoltooide romp gesloopt om meer ruimte te maken voor het verkeer op de Nieuwezijds Voorburgwal. Er komt er een neogotische opbouw op het resterende deel van de toren.
- Bij een restauratie tussen 1894 en 1912 wordt het neogotische bovenstuk gesloopt en de westgevel hersteld naar de situatie van voor de brand van 1645, aan de hand van oude prenten. Het is de bedoeling dat deze gevel met de twee torentjes meer in overeenstemming is met het laatgotische karakter van de kerk, maar velen vinden deze aanpassing hoogst controversieel.
Stadhuis
- Als Amsterdam in de 14e eeuw uitgroeit van dorp naar stad, krijgt het behoefte aan een stadhuis. Tot dan gebruikt de stad een woonhuis. Waarschijnlijk kort na 1400 wordt het eerste echte stadhuis in Gotische stijl gebouwd aan de Plaetse.
- Vanaf eind 14e eeuw breidt de stad het complex diverse malen uit. Na de grote stadsbranden van 1421 en 1452 wordt het pand hersteld en uitgebreid met een toren en een vierschaar.
Het Stadhuis in de komende eeuwen:
- In juli 1652 brandt het oude stadhuis af.
- Jacob van Campen bouwt het nieuwe stadhuis tussen 1648 en 1665. De inwijding is op 29 juli 1655.
- Het bouwwerk wordt gezien als Nederlands belangrijkste historische en culturele monument van de Gouden Eeuw.
- Gebouwd om te imponeren, is het stadhuis in de 17e eeuw net zo'n beroemde trekpleister als bijvoorbeeld het Empire State Building in New York in de 20e eeuw.
- In 1808 krijgt koning Lodewijk Napoleon het stadhuis aangeboden als paleis. Hij verbouwt het gebouw ingrijpend in de empirestijl. Aan de voorzijde komt een balkon. Beeldhouwwerken die storen verdwijnen achter doeken. Als de Fransen Nederland in 1810 inlijven in het Keizerrijk, is het gebouw zelfs even een keizerlijk paleis.
- Willem I geeft het pand in 1813 terug aan de stad. Het stadsbestuur ziet echter op tegen weer een verhuizing en de onderhoudskosten van het gebouw, en wil bovendien graag de vorst aan de stad binden. Zo blijft het ook onder de Oranjes een paleis.
De Waag
- Als marktplein had de Dam vanaf 1341 een waag, in 1565 vervangen door nieuwbouw.
- Rond de Dam ontstaat ook de moderne beurs (zie aflevering de Amsterdamse Beurs)
- In 1808 laat Lodewijk Napoleon de Waag afbreken, omdat hij het een belemmering vindt van zijn uitzicht vanaf het Paleis op de Dam.
Uitzicht op de Dam met de Beurs van Zocher en het Commandantshuis
- Het Commandantshuis en het Beurspoortje met toegang tot het Rokin maken in 1912 plaats voor nieuwbouw, zoals het "Polmanhuis" aan de Warmoesstraat. In 1950 neemt Hotel Krasnapolsky het pand over en verbouwt het tot hotel.
- Loop even naar de achterkant van het Paleis op de Dam en de Nieuwe Kerk om de Nieuwezijds Voorburgwal te bekijken. Bedenk dat hier tot 1884 water stond!